نمایش رادیویی و  خصائص آن

گفتاری از :  صلاح الدین احمد لواسانی

مغزو ذهن انسان یکی از پیچیده ترین و شگفت انگیزترین پدیده های خلقت است . انسان با استفاده ازاین امکان  قادربه خلق ،پرورش و گسترش ایده ها واندیشه های نو و گوناگون است .....

مغز با استفاده از ابزار پیچیده تعبیه شده دربدن قادراست . دنیا های شگفت انگیزی را خلق کند...ممکن است این جهان های خلق شده کاملا ذهنی ومجازی باشند که نتیجه اش می شود رویا، ایده آل و درام .

.... و یا شکل فیزیکی وحقیقت به خود بگیرد که می شود ابداع ، اختراع  و کشف آنچه امروز ما به نام ایزار و تکنولوژی می شناسیم .

پدیده بینابینی این قدرت را درآثارنوابغی چون ژول ورن  وایزاک آسیموف به روشنی میتوان یافت که حلقه الوصل دو خصلت فوق الذکر هستند.اندیشه های خلق شده توسط این دوبه شکل برجسته و هزاران اندیشمند دیگرچون این دو باعث جنبش ذهنی درتکنسین ها شده و دیر یا زود ماهیت  فیزیکی و حقیقی  به خود می گیرد.

از این مقدمه که بگذریم  درحوزه درام ، چشم ، گوش با تحریک نور وصدا درانسان تاثیر بسزایی داشته و  میتواندکسی راکه درمعرض آن قرارگرفته به واکنش وادارد .

درتاتر، سینما وتلویزیون این تاثیر بیشترازطریق تحریکات نور وتصویری ایجاد می گردد. اساسا" بخش عمده  تاثیرات نیز ازهمین راه در انسان ایجاد  میگردد . و صد البته صدا بعنوان عامل  جنبی وکمکی باعث تسهیل تحریک ذهنی می شود.البته چشم ، نور وتکنولوژی دیدن  روزبروزسیطره خود رادرذهن مخاطب گسترش می دهد . که خیلی مفید برای قدرت ذهن نیست و می تواند باعث تحلیل رفتن آن باشد.

یک انسان بینا با تکیه بر آنچه می بیند  دنیا را تجزیه وتحلیل می کند . در صورتی که پایه استدلال ها وتحلیل موقعیت در یک نابینا صدا وآمبیانس پیرامونی است . یک بینای ناشنوا به مراتب درمعرض خطرات بیشتری نسبت به یک نابینای با قدرت شنوایی بالا است.

صدا فی نفسه درشکل گیری اندیشه نقش بسزایی دارد.  با صدا می توان به شدت درمخاطب تاثیرمثبت یا منفی گذاشت .

 این تاثیر ازابتدای تولد انسان با لالایی های مادرانه آغاز ودر طول زندگی استمرارمی یابد.

باتوجه به این تاثیر، رادیو بعنوان یک وسیله ارتباطی که تنها ابزارش صداست و نمایش رادیویی بعنوان عالیترین شکل ارتباط تاثیرگذار، می بایست مورد بررسی، تجزیه وتحلیل مجدد قرار گیرد.

برای دستیابی به یک نتیجه دقیق و کامل  ، بررسی ابزار و توانمندی های صدا ازاوجب واجبات است .

 دریک برنامه رادیویی بطور عام و دریک نمایش رادیویی به شکل خاص عوامل زیر، میزان تاثیرگذاری برمخاطب  را تعیین می کنند.

• ·         متن برنامه ، نمایش
• ·         صدا (گویندگان یا صداپیشگان)
• ·         موسیقی
• ·         افکت
• ·          نفس
• ·         آمبیانس ( فضا حجم )( میزانسن)
• ·         تدوین

متن رادیویی  ، نمایش رادیویی

نوشتن متن یک برنامه رادیویی بر عکس آنچه تصورمی شود کارآسانی نیست . سالهاست شاهد این مطلب هستم که متاسفانه دراین زمینه رادیوایران ( تمامی شبکه های موجود ) دچار یک بیماری اپیدمیک وحشتناک بنام سطحی نگری و روزمره گی گردیده است ....

دلایل گوناگونی برای این وضعیت وجود دارد .

• ·         یکم ، اکنون بی تجربه ترین آدمها ، برای ورود به رادیو و کسب یک شغل ، شانس خود را با کپی کردن متون مختلف ازاینترنت واضافه کردن یک سلام و یک خداحافظی به انتهای آن درکوتاهترین زمان ممکن  یک متن برنامه رادیویی تحویل میدهند . ازآنجا که عموما این افراد با رابطه وارد این چرخه شده اند.... طبیعتا" درادامه نیزهیچ انگیزه ای برای تجربه اندوزی وکسب مهارت برای برطرف کردن نقاط ضعف خود نخواهند داشت، واین دور باطل  پیوسته ادامه  خواهد یافت.
• ·         معدود نویسندگان  زبردست و توانمند با توجه به دستمزد های ناچیز رادیو و وسوسه پول های کلان خوابیده دربرنامه های تلویزیونی کم کم  دل از رادیو بریده و جذب تهیه کنندگان دست و دلباز تلویزیونی می شوند .
• ·         نبودن یک سیلابس ودروه مشخص برای تربیت نویسنده ویژه رادیوست ....... که این خود برآمده ازچند عامل است

1. 1.      نداشتن مدرس متخصص جامع الشرایط و دارای اشراف بر همه جنبه های این سیاق نوشتن
2. 2.      استادان باقیمانده ازنسل های پیشکسوت رادیو بدلیل دست وپا زدن با مشکلات زندگی ازیکسو وعدم تسلط کلاسیک براین فن ، نه وقت اموزش دیگران را دارند نه توان کلاسه کردن چنین دوره هایی را
3. 3.      هیچ الفبا وقاعده یکسانی برای آکسان گذاری وفرازوفرود مطلبدرنوشته های رادیویی به چشم نمی خورد و اینکارحیاتی که باید درمطلب لحاظ شود به شانس، مهارت گوینده و ..... سپرده می شود
4. 4.       بارها درطی روزبا جملاتی دربرنامه های رادیو روبرو میگردیم که نه تهیه کننده، نه سردبیر،نه گوینده  ، نه نویسنده و نه حتی ممیزین متوجه  بیان ومفهوم غلط آن نمی شوند.

آنچه روشن است آنکه باید دراین زمینه فکری شود . حال این وظیفه کیست که دراین زمینه کاری کند . از دایره وظایف نویسنده این متن خارج است ..... البته من تلاش هایی را درجهت تدوین  علایم وقواعد ابتدایی نگارش رادیویی آغاز نموده ام. اما ازآنجا که سالهاست نسبتی با رادیوایران ندارم. طبیعیاستیک علاقه شخصی محسوب گردیده و طبیعتا" تاثیری در تغییر ساختاربرنامه های رادیویی ایجاد نخواهد نمود، که هیچ بلکه با مخالفت ومقاومت دست اندرکاران فعلی رادیو روبرو خواهد شد . زیرا تغییر در وضعیت موجود مستلزم زحمت های فراوانی است که برهم زننده حاشیه امن موجود آنان است.

درمورد نمایشنامه رادیویی این وضعیت کمی بغرنج تراست، چون هنردراین بخش به فن وتجربه که در نوشتن برنامه های رادیویی لازم است اضافه می گردد.

ازیکی دواسم که هنوزهم ازرادیو شنیده می شود ومایه امید و دلگرمی است.اگر عبورکنیم عملا"نمایشدررادیودرمرگمغزیبهسرمیبرد....... وجود برنامه ای بنام فیلم رادیو بروشنی مویداین گفته است.......

 درمقاله ای به پاراگراف زیر برخوردم  :

" وقتي اريک بارنو(Erik Barnouw) ،درام مکبث را براي راديو تنظيم کرد ، چندين خط صحبت را براي شخصيت روح اضافه کرد. اگر او به متن اصلي درام شکسپير وفادار مي ماند ، شخصيت روح ساکت و بي کلام باقي مي ماند و در نتيجه نمي توانست در ورسيون راديويي نمايش مذکور ، ظاهر شود ."

حجت دانستن  گفتار کسانیکه هرچند نام آور و شناخته شده هستند درحوزه نمایش رادیویی درسطح جهانی ، مَثَل آن است که درتمام زمینه ها ما هنوزبه طب بوعلی سینا اقتدا کنیم .

ما میتوانیم با تکنیکهای بسیارساده وبدون اضافه کردن حتی یک کلمه به متن نمایش مکبث شکسپیر، وجود روح را درنمایش رادیویی تجسم ببخشیم . بشرط آنکه دانش لازم را کسب وکمی خلاقیت هم درکوله بارخویش ذخیره نموده باشیم.